Na računu Fonda penzijsko invalidskog osiguranja (PIO) u Prvoj banci, koji je bio namijenjen za isplate penzija, tokom  2008. godine prosječno stanje na računu je bilo i po nekoliko miliona eura, i mimo perioda kada je banka dobijala novac da isplati penzije, za razliku od svih ostalih banaka u kojima je te godine Fond imao ovu vrstu računa.

To pokazuje dio istraživanja Akcije za socijalnu pravdu (ASP), koje je fokusirano na period od prije deceniju i po, kada je uz pomoć državnih kompanija i fondova omogućen spas Prve banke od bankrota. ASP je u posjedu dijela zvanične dokumentacije dobijene posredstvom Zakona o slobodnom pristupu informacijama i od više zviždača, koja ranije nije nikada objavljivana.

Protekle sedmice ASP je objavila prvi tekst iz svog istraživanja, a koji se odnosio na zloupotrebu računa za izgradnju vodovoda na crnogorskom primorju u korist Prve banke (https://aspmne.com/zloupotreba-racuna-zbog-prve-banke/).

Na startu 2008. godine početno stanje računa Fonda PIO za isplatu penzija u Prvoj banci, a po osnovu prenosa iz prethodne 2007. godine, bilo je preko 4,3 miliona eura. U isto vrijeme početno stanje računa za 2008. u Crnogorskoj komercijalnoj banci bilo je 16,3 hiljade eura, u Podgoričkoj banci oko 250 eura, u Montenegro banci 2,8 hiljada, u Hipotekarnoj banci nepunih 600 eura, a u Atlasmont banci nešto preko tri hiljade eura.

Kartica prometa računa Fonda PIO u Prvoj banci za 2008., koja je u posjedu ASP-a, pokazuje da tokom godine novčani iznos na računu gotovo da nije padao ispod milion eura. Ukupni godišnji promet tog računa bio je oko 90,5 miliona, a na kraju godine na njemu je ostalo nepunih 2,2 miliona eura, koji su prenijeti u narednu 2009. (u toj godini je ukupni promet bio 95,3 miliona i tek na kraju te godine stanje na računu je ostalo nešto preko tri hiljade eura).

S druge strane, promet računa Fonda PIO u Crnogorskoj komercijalnoj banci za isplatu penzija za 2008. pokazuje da je ukupni promet bio oko 134,3 miliona, na kraju godine saldo je bio 93,7 hiljada, koje su prenijete u 2009. U tadašnjoj Podgoričkoj banci ukupni promet računa Fonda PIO za penzije 2008. iznosio je oko 50,1 miliona, na kraju godine ostalo je nepunih 2,5 hiljade.

U Montenegro banci promet računa je 2008. iznosio 4,3 miliona (na kraju godine na računu ostalo 48 eura), u Altasmont banci nepunih 450 hiljada (na računu krajem godine ostalo 5,2 hiljade), a u Hipotekarnoj banci promet je u odnosu na ostale bio neznatan – oko 20 hiljada eura.

Odvojene informacije pokazuju da je Fond PIO tokom 2008. i 2009. imao i veći broj ugovora o oročenim depozitima u Prvoj banci, za razliku od ostalih banaka, u kojima je uglavnom imao ugovore o „namjenskom“ oročavanju depozita (gdje je namjenski oročeni novac najčešće služio kao kolateral za pokriće overdraf kredita).

U banci Đukanovića je za te dvije godine Fond PIO imao oko 8,8 miliona depozita (koji nijesu bili kolaterali). U aprilu 2008. zaključio je ugovor o depozitu za oko pola miliona eura, u avgustu za 900 hiljada, sredinom jula naredne godine za 3,5 miliona, početkom septembra te godine za još oko 1,8 miliona, a u oktobru 2009. za još dva miliona eura.

Sve ovo se, između ostaloga, navodi u informaciji Ministarstva finansija, a kao obrazloženje stanja potraživanja po depozitima Fonda PIO, koji je početkom 2010. godine (zajedno sa Fondom za zdravstveno osiguranje) uključen u Konsolidovani račun državnog trezora.

Tokom 2008. (i naredne godine) Prva banka, u većinskom vlasništvu Aca Đukanovića, brata dugogodišnjeg crnogorskog predsjednika i premijera Mila Đukanovića, u kojoj je i on imao dio vlasništva, imala je ogromne finansijske probleme i krajem te godine država joj je pozajmila 44 miliona eura za likvidnost. Način vraćanja tog kredita, posebno prve rate od 11 miliona, već deceniju i po intrigira crnogorsku javnost.

Banka je spašena prodajom paketa akcija državne Elektroprivrede u drugom dijelu 2009. godine, kada su desetine miliona eura položene u nju, uz subordinirani kredit energetske kompanije od 10 miliona eura početkom 2010., čime je formalno zadovoljila kriterijum adekvatnosti kapitala.

Akcija za socijalnu pravdu

Ines Mrdović