Tokom 2022. godine se trećina rješenja o određivanjima pritvora osnovnih sudova u Pljevljima i Bijelom Polju odnosila na krivično djelo nasilja u porodici i porodičnoj zajednici, a kod Osnovnog suda u Baru su dominantni bili pritvori zbog imovinskih delikata, odnosno krađa.

To bi u neku ruku mogao da bude i jedan od indikatora da velika nemaština na sjeveru često izaziva porodične razmirice, za razliku od bogatijeg primorja, ali i da još nije nestala patrijarhalnost u porodičnim odnosima, saopšteno je za Dan iz Akcije za socijalnu pravdu (ASP), koja je radila analizu o pritvorima, sa fokusom na nekoliko osnovnih sudova u Crnoj Gori.

Analiza pojedinačnih rješenja o pritvorima, u ova dva sjeverna grada, a koji su određeni zbog porodičnog nasilja, pokazuje često zapanjujuće primjere fizičkih okršaja između članova porodica, u kojima prednjače muški prema ženskim članovima u porodicama, ali i djeci.

Sukobi su se često događali u ruralnim područjima Pljevalja ili Bijelog Polja, nekada su podstaknuti pijanstvom muških članova ili počinju bezazlenim svađama i prepirkama, a ishoduju brutalnim korišćenjem teških predmeta (motika, grabulja, cjepanice, nož), kojima se ugrožavaju uglavnom žene, pa one pokušavaju da pobjegnu u pomoćne objekte gazdinstava.

Osnovni sud u Bijelom Polju je tokom 2022. donio 29 rješenja o određivanju pritvora, od čega se deset ili trećina odnosilo na sumnju u krivično djelo nasilja u porodici ili porodičnoj zajednici. U istoj godini je donijeto i 30 rješenja o produženju pritvora, od čega se osam odnosilo na ove delikte, a uglavnom pod obrazloženjem opasnosti od ponavljanja istog krivičnog djela.

Osnovni sud u Pljevljima je tokom 2022. godine donio 16 rješenja o određivanju pritvora, a čak deset se odnosi na sumnju u krivično djelo nasilje u porodici i u porodičnoj zajednici, što je preko 60 odsto od ukupnog broja. Od 12 rješenja o produženju pritvora (za koja je bio nadležan Viši sud u Bijelom Polju, jer pljevaljski nema tročlano sudijsko vijeće), polovina se odnosi na ovo djelo, a pritvor je produžavan zbog opasnosti od ponavljanja krivičnog djela.

Osnovni sud u Baru je tokom 2022. godine donio 39 rješenja o određivanju pritvora, od čega se 13 rješenja ili trećina tiče sumnji da su učinjena krivična djela krađe, 10 rješenja o pritvorima je donijeto zbog sumnji u krivično djelo nasilje u porodici ili porodičnoj zajednici, pet rješenja o pritvorima zbog sumnji u krivično djelo ugrožavanja sigurnosti, a ostalo su sumnje u druga djela.

Osnovni sud u Baru je u 2022. godini duplo više puta produžio pritvor, odnosno donio 85 rješenja o produženju pritvora, a kao osnov za produženje pritvora u 67 rješenja iskorištena je opasnost od ponavljanja krivičnog djela, a to se većinom odnosi na osnovanu sumnju da su učinjena krivična djela krađe ili nasilja u porodici i u porodičnoj zajednici.

Dakle, u primorskom Baru su imovinski delikti bili najčešći, a odmah iza njih su krivična djela u vezi sa nasiljem u porodici i u porodičnoj zajednici.

ASP je radila analizu o pritvorima sa fokusom na nekoliko osnovnih sudova, u okviru projekta kojeg finansijski podržava Građanska alijansa, a u vezi šireg projekta, kojeg finansiraju Evropska Unija i koofinansira Ministarstvo javne uprave, te su stavovi u analizi i kroz medijske tekstove isključiva odgovornost ove nevladine organizacije.

Pritvor zbog proganjanja

Kod produženja pritvora u 2022. godini bilježe se i dva produženja u odnosu na sumnju na krivično djelo proganjanja, a gdje je nakon prvog određivanja pritvora lice upućeno u Specijalnu bolnicu za psihijatriju na posmatranje, što je bio jedini slučaj ove vrste kod dva suda na sjeveru.

Kako se navodi u rješenjima, pritvoreno lice je uporno proganjalo oštećeno lice, na način koji može osjetno da ugrozi njen način života i zdravlje, tako što je protivno volji oštećene nastojao da uspostavi kontakt sa njom neposredno i posredstvom sredstava komunikacije, a svakodnevno je pratio kretanje oštećene.

Prema nalazu vještaka psihijatra, postoji realna opasnost da isti počini djela, koja su u vezi sa sumanutim sistemom ili su inspirisana psihopatološkim sadržajima i nijesu vođena realnim motivima, čime bi mogao dovesti u opasnost sebe ili osobe u svojoj okolini.

Cilj analize koliko se koriste evropske prakse

Osnovni cilj izrade analize bio je da se na primjeru više lokalnih sudova i dva viša suda pokaže koliko u određivanjima i produženjima pritvora koriste evropske prakse, odnosno iskustva Evropskog suda za ljudska prava.

Tako se pokazuje da sud u Bijelom Polju u određenom broju slučajeva citira praksu Evropskog suda, dok rješenja o produžavanju pritvora uglavnom ne sadrže primjere evropskog prava. Pljevaljski sud gotovo da ne koristi primjere evropskog prava. Isto je i kod barskog suda, kao i cetinjskog suda.

Viši sud u Podgorici i Viši sud u Bijelom Polju uopšte ne citiraju izvore evropskog prava i ne pozivaju se na predmete iz prakse Evropskog suda za ljudska prava, kada njihova vijeća odlučuju o produženjima pritvora, već se pozivaju na odgovarajući zakonski osnov iz domaće legislative.

U isto vrijeme, rješenja o pritvorima Višeg suda u Podgorici su cjelovito obrazložena, dok to nije uvijek bio slučaj kod postupanja Višeg suda u Bijelom Polju.

Obrazloženja o ponavljanju pritvora se mahom ponavljaju, što daje prostor advokatima da mogu napadati odluke o produženjima pritvora i žaliti se Ustavnom sudu.

Autor: Milica Krgović

Ovaj tekst je nastao u okviru Projekta „Ka većoj vidljivosti u određivanjima pritvora na lokalnom nivou“, a podržan je kroz program malih grantova projekta „Bez nekažnjivosti za kršenje i povredu ljudskih prava u Crnoj Gori“ IPA/2022/439-819, dodijeljen od Evropske unije, uz kofinansiranje Ministarstva javne uprave.

Sadržaj analize je isključiva odgovornost Nevladine organizacije Akcija za socijalnu pravdu i ni na koji način se ne može smatrati da odražava stavove Evropske unije i Ministarstva javne uprave.

Napomena: Ovaj tekst je objavljen u novini i na portalu Dan.