Samo trećina crnogorskih građana je svjesna da su određene usluge javne administracije dostupne u elektronskom formatu. To posebno zabrinjava s obzirom da portal “E-uprava” postoji u Crnoj Gori još od 2011. godine. Akcija za socijalnu pravdu (ASP) utvrdila je da Zakonom o elektronskoj upravi nije posebnim normama regulisano funkcionisanje portala elektronske uprave u Crnoj Gori, odnosno e-uprave.

Prema podacima, koji se mogu naći na ovom portalu, on je počeo rad 2011. godine, ali se čini da za deceniju postojanja nije postignut neki opipljiviji rezultat u pogledu unapređenja digitalnih usluga u javnoj administraciji. To se, prije svega, može zaključiti iz podataka sadržanih u Strategiji digitalne transformacije Crne Gore 2022 – 2026 godina.

Uz generalnu ocjenu da crnogorski portal e-uprave zaostaje za savremenim trendovima, u ovom strateškom dokumentu se navodi da je na kraju 2020. godine imao preko 80 hiljada korisnika, broj usluga bio je 575, dok je usluge pružalo 50 institucija .

Pri tome je 187 usluga bilo elektronskih, a 388 informativnih. Istovremeno, samo 157 e-usluga je bilo razvijeno do nivoa tri (online popunjavanje i preuzimanje formulara), a jedini dostupni servis koji je razvijen do nivoa četiri bio je servis koji omogućava online upis djece u škole i vrtiće, kao i online upis studenata na prvu godinu fakulteta. Te usluge su pokrenute u maju 2020. godine.

Na petom nivou, koji podrazumijeva potpunu online uslugu, nije bilo servisa. Indeks razvoja e-uprave Ujedinjenih nacija za 2020. godinu Crnu Goru svrstava na 75. mjesto, od ukupno 193 zemlje. To je pad za 17 mjesta od istraživanja iz 2018. godine.

Prema istom istraživanju, učinak Indeksa elektronskih usluga pokazuje da Crna Gora ima rezultate značajno ispod prosjeka podregiona južne Evrope, ali i ispod svjetskog prosjeka. U Crnoj Gori ovaj indeks iznosi 54,1 odsto, dok je svjetski prosjek 56,2 odsto.

ASP je, zbog propusta u razvoju digitalnog društva u Crnoj Gori, dala niz preporuka. Između ostalog, istakli su da je potrebno definisati jasne rokove za potpuni prelazak javne administracije na elektronski sistem obavljanja poslova, uz precizne kontrolne mehanizme koji će blagovremeno obezbijediti ispunjenost tog roka.

“Komunikaciona strategija o korišćenju e-uprave mora biti postavljena na jednostavnijim osnovama, kako bi se najširem sloju građanstva apstraktni pojam digitalizacije prikazao na prijemčiviji način, odnosno kako bi im se pojasnilo da su to usluge dominatno zasnovane na korišćenju računara i mobilnih telefonskih aparata”, navode iz ASP.

Nisko povjerenje građana u elektronske zdravstvene usluge

Prema navodima iz Strategije digitalne transformacije Crne Gore, u prvom dijelu 2020. godine, kada je bila najizraženija Covid 19 epidemija u zemlji, uključujući ograničeno kretanje građanstva, zabilježen je visok porast upotrebe elektronskih usluga iz zdravstva, a nakon prestanka blokade je opet došlo do pada u korišćenju tih elektronskih usluga.

IZ ASP ističu da se bilježi i niz teškoća u pružanju elektronskih usluga u zdravstvu, zbog čega je nisko povjerenje građana u njih.

“Imajući u vidu da je veliki broj korisnika medicinskih usluga iz najstarije populacije stanovništva u zemlji, od koje je dobar dio socijalno ugrožen i bez osnovnih znanja o korišćenju digitalnih servisa, to se čini neophodnim upoznavanje najstarije populacije sa mogućnostima i koristima od korišćenja elektronskih usluga u zdravstvu”, zaključuju iz te NVO.

Istraživački portal LUPA kontaktirao je predstavnike Ministarstva javne uprave, digitalnog društva i medija iz kojeg je saopšteno da rade na unapređenju digitalnih usluga i upoznavanja građana sa njima, a sve u cilju ispunjenja strateških i operativnih ciljeva iz Strategije digitalne transformacije Crne Gore 2022 – 2026 godina.

Vladimir Otašević

Ovaj tekst napravljen je uz finansijsku podršku Evropske unije. Izraženi stavovi isključiva su odgovornost autora i ne odražavaju nužno stavove donatora.

Projekat “Povećanje učešća građana na polju Digitalne agende – ICEDA” sprovode Fondacija Metamorfosis (Severna Makedonija), Open data Kosovo (Kosovo), Akademija za eUpravu (Estonija), Partneri za demokratske promjene Srbija (Srbija), NVO 35mm (Crna Gora) i Levizja Mjaft! (Albanija)