Crna Gora skriva od građana digitalne podatke o sumnjivim transakcijama kada je riječ o pranju novca i finansiranju terorizma. To se može zaključiti na osnovu istraživanja koje je sprovela Mreža za istraživanje organizovanog kriminala i korupcije – LUPA.

I dok se neke zemlje Evropske unije (EU) trude da građani sve više imaju pristup podacima državnih organa u digitalnoj formi, u Crnoj Gori u posljednjih nekoliko godina na snazi je stagnacija objave u otvorenim – internet izvorima digitalnih podataka.

To se posebno ogleda u sektoru borbe protiv pranja novca i finansiranja terorizma. Do 2018. godine naša zemlja imala je posebnu državnu instituciju – Upravu za sprječavanje pranja novca i finansiranja terorizma, koja je članica FATF-a i Moneyval-a. Nakon izmjena zakonske regulative ta Uprava je postala Sektor za sprječavanje pranja novca i finansiranja terorizma, koji postoji u okviru Uprave policije.

Promjena je uticala na to da Crna Gora oko dvije godine izgubi status člana Egmond grupe, najveće svjetske mreže finansijsko-obavještajnih jedinica. Šta je pozadina izmjene zakonske regulative nije poznato, međutim upućeni tvrde da je nekadašnja Uprava dijelila digitalne podatke iz oblasti svog rada partnerima i organizacijama iz inostranstva i da je bilo nužno da se uspostavi kontrola odliva informacija.

Kao da je vrijeme stalo, na crnogorskom sajtu “EUprava” i danas se može pronaći stranica pod nazivom “Uprava za sprječavanje pranja novca i finansiranja terorizma”. Tu postoji i link ka nekadašnjem zvaničnom sajtu Uprave, koji godinama nije u funkciji.

U martu 2021. godine novim Pravilnikom o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji Uprave policije, Sektor za borbu protiv pranja novca i finansiranja terorizma u Upravi policije postao je Sektor za finansijsko obavještajne poslove (SFOP), kao dio Finansijsko obavještajne jedinice (FOJ) Crne Gore.

Uprava policije, na svom zvaničnom sajtu – u okviru web prezentacije Vlade Crne Gore, objavljuje godišnje izvještaje o radu Sektora za finansijsko obavještajne poslove (SFOP). Posljednji izvještaj objavljen je za 2020. godinu i on sadrži samo statističke podatke. Međutim, za razliku od nekih EU država koje imaju zasebne državne organe koji se bave borbom protiv pranja novca i finansiranja terorizma, to nije slučaj sa Crnom Gorom.

Slovenija ima svoju Kancelariju za sprečavanje pranja novca, koja objavljuje na svom zvaničnom sajtu digitalne podatke o sumnjivim transakcijama iznad 15.000 eura.

U svojim javno dostupnim za građane – izvještajima evidentiran je naziv pravnog lica, datum transakcije, iznos i razlog transakcije… Prema podacima sa sajta slovenačke Kancelarije, transakcije su potencijalno sumnjive s obzirom na krajnje destinacije novca.

Dnevni list “Vijesti” objavio je u oktobru 2014. godine tekst u kojem piše da je tada slovenačka Kancelarija za sprečavanje pranja novca provjeravala finansijsko poslovanje i transakcije firme “Agoras” iz Bara, jer je za deset dana, preko te bivše republike SFRJ, uplatila skoro 700 hiljada eura na potencijalno sumnjive adrese.

Kompanija iz Bara se našla na tom spisku jer je povezana sa kompanijama sa Paname i Britanskih Djevičanskih ostrva, koje su klasifikovane kao zemlje od rizika kada je u pitanju pranje novca i finansiranje terorizma.

Sa druge stranje, tadašnji direktor crnogorske Uprave za sprečavanje pranja novca Vesko Lekić kazao je tada “Vijestima” da, zbog tajnosti, ne može da saopšti informacije o eventualnim provjerama “Agorasa” na zahtjev slovenačkih kolega.

“Svaka takva informacija ima određen stepen tajnosti, pa se trećim licima ne odaju podaci, ukoliko to nije odobrila strana koja je tražila intervenciju ”, pojasnio je u oktobru 2014. godine Lekić.

Interesantno je da je, prema podacima Centralnog registra privrednih subjekata (CRPS), kompanija “Agoras” iz Bara nedugo zatim ugašena 11. decembra 2015. godine.

Prema podacima iz izvještaja o radu crnogorskog policijskog Sektora za finansijsko obavještajne poslove (SFOP), on svakodnevno od obveznika prima Izvještaje o gotovinskim transakcijama većim od 15.000 eura bez odlaganja, a najkasnije u roku od tri dana od dana izvršene transakcije.

“Navedene transakcije se svakodnevno analiziraju, a na osnovu dostavljenih opisa transakcija i u direktnoj komunikaciji sa obveznicima, dobijaju se precizniji podaci o porijeklu sredstava u navedenim dostavljenim transakcijama. Ukoliko se na osnovu analize redovnih izvještaja procijeni da za neke od transakcija ne postoji podatak o porijeklu sredstava, u Sektoru se može inicirati formiranje predmeta za lica za koja postoji sumnja da su izvršila pranje novca ili finansiranje terorizma.

Tokom 2020. godine, finansijsko – obavještajna jedinica je od poslovnih banaka u Crnoj Gori primila ukupno 25.951 (34.454) izvještaja o gotovinskim transakcijama…”, piše u Izvještaju.

Zbog neobjavljivanja digitalnih podataka za pojedinačne slučajeve sumnjivih transakcija u Crnoj Gori, javnost i drugi društveni činioci imaju ograničene mogućnosti da kontrolišu rad policijskog Sektora za finansijsko obavještajne poslove (SFOP).

Vladimir Otašević

Ovaj tekst napravljen je uz finansijsku podršku Evropske unije. Izraženi stavovi isključiva su odgovornost autora i ne odražavaju nužno stavove donatora.

Projekat “Povećanje učešća građana na polju Digitalne agende – ICEDA” sprovode Fondacija Metamorfosis (Severna Makedonija), Open data Kosovo (Kosovo), Akademija za eUpravu (Estonija), Partneri za demokratske promjene Srbija (Srbija), NVO 35mm (Crna Gora) i Levizja Mjaft! (Albanija)