Tužilaštvo bi istragom o izgradnji autoputa Smokovac Mateševo trebalo da obuhvati i valutne transakcije i utvrdi da li je fiksiranje vrijednosti dolara i eura za izvedene radove direktno pogodovalo kineskoj strani i kako je to uticalo na ukupnu cijenu izvedenih radova.

Tužilaštvo je ranije zatražilo vještačenje poslovne dokumentacije China Road and Bridge Corporation (CRBC), Monteputa i podizvođača radi utvrđenja ugovorenih i izvedenih radova.

Ugovor o projektovanju i izgradnji dionice autoputa sa CRBC, kao izvođačem radova, potpisan je 26. februara 2014. godine, a njime je cijena radova utvrđena na 809 miliona eura.

Tim ugovorom je definisano da se cijena izvedenih radova isplaćuje po srednjem kursu Rojtersa prema američkom dolaru, utvrđenog na dan potpisivanja ugovora. Tada je 1 euro iznosio 1,37 dolara, odnosno 1 dolar je odgovarao vrijednosti od oko 0,72 eura.

Krajem oktobra te 2014. godine potpisan je ugovor o kreditu sa kineskom državnom EXIM bankom, koji je vrijedan 944 miliona američkih dolara. Za razliku od ugovora o projektovanju i izgradnji, ovaj ugovor o kreditu nije fiksirao odnos eura i dolara.

U februaru i martu naredne 2015. godine Crna Gora je CRBC-u isplatila avans za početak radova, od čega oko 188,8 miliona u dolarima. Prema fiksiranom kursu to je u eurima bilo nepunih 138 miliona. Na međunarodnom tržištu dolar je tada bio jači.

Početak posla je ozvaničen u maju 2015. godine, ali je CRBC značajno kasnila i počela je da ispostavlja fakture za radove tek septembra 2016. godine, te bi Tužilaštvo trebalo da utvrdi razloge tolikog kašnjenja, zašto cijena radova nije bila vezana samo za eure, te kako je fiksiranje vrijednosti dolara i eura za izvedene radove uticalo na ukupnu cijenu posla.

Zahtjevi za plaćanjima, odnosno fakture pokazuju da je CRBC ispostavljala naloge za plaćanja na dva bankarska računa – jedan u Prvoj banci u eurima, a drugi u Kini u Exim banci i u dolarima.

Nejasno je zašto su eurska plaćanja u zemlji išla samo preko Prve banke (gotovo 140 miliona eura do kraja oktobra prošle godine), odnosno da li su postojale povoljnije banke za transakcije od te banke. Ovo je posebno bitno zato što kompletan trošak izgradnje autoputa pada na teret države.

Prema informacijama ASP-a, vještačenjem poslovne dokumentacije, koju je naložilo Tužilaštvo, treba da se utvrdi razlika između ugovorenih i stvarno utrošenih sredstava, uz primjenu „klizne skale“, kao i vrijednost novih radova i da li su bili planirani idejnim projektom.

Ines Mrdović

Akcija za socijalnu pravdu